آیا تا به حال به انواع مختلف سقف‌ها فکر کرده‌اید؟ این سؤال به چند روش مختلف می‌تواند جواب داده شود. سقف یکی از عناصر اصلی یک ساختمان است که نقش مهمی در استحکام سازه و آسایش ساکنان دارد. دسته‌بندی انواع سقف‌ها بر اساس تکنولوژی، مواد ساختمانی، و روش اجرا در صنعت ساختمان ممکن است.
تفاوت میان سقف اصلی و سقف کاذب در این است که سقف کاذب به عنوان یک لایه دکوراتیو بر روی سقف اصلی طراحی و اجرا می‌شود و جلوه تزئینی بیشتری دارد.
پس از اجرای سقف اصلی و رعایت تمامی نکات مربوط به ساخت این قسمت از ساختمان و تکمیل پروژه، امکان اجرای سقف کاذب در معماری داخلی وجود دارد. با پیشرفت علم، محصولات جدیدی مانند ترمووود، چوب پلاستیکی، سمانت برد و غیره به بازار عرضه شده‌اند که می‌توان از آنها برای ایجاد فضاهای متنوع در معماری داخلی استفاده کرد. در ادامه به چند نمونه از سقف‌های سازه‌ای اشاره می کنیم:
انواع سقف‌های سازه‌ای
- سقف طاق ضربی
این نوع سقف از لحاظ کارایی کمتری برخوردار است و ممکن است تحت ضوابط و آیین‌نامه‌های ساختمانی تایید نشود. با این حال، ساختمان‌های با سقف طاق ضربی هنوز وجود دارند، بنابراین متخصصین و مهندسینی که در صنعت ساختمان فعالیت می‌کنند، باید این نوع سقف را بشناسند و مزایا و معایب آن را مورد بررسی قرار دهند. بیشتر سقف‌های طاق ضربی ساختار ساده و ارزانی دارند، اما به دلیل وزن بالا و عملکرد ضعیف آنها در زلزله، قابلیت اطمینان پایینی دارند.
- سقف تیرچه بلوک
این یکی از پرکاربردترین انواع سقف‌هاست. اجزای سقف تیرچه بلوک شامل تیرها، بلوک‌های پرکننده و بتنی، آرماتور حرارتی و آرماتور برشی (اتکا) است. در این نوع سقف، تیرچه‌ها با استفاده از مفتول‌های فلزی، مرکز و میلگرد به شکل پیش‌ساخته تولید می‌شوند. سپس تیرچه‌ها روی تیرهای اصلی بتنی یا سازه‌های فولادی قرار می‌گیرند و فضاهای میان تیرها با بلوک‌های سفالی، یونولیت یا بتنی پر می‌شود. دلیل استفاده گسترده از این نوع سقف، وزن سبک آن است که در هنگام زلزله توانایی مقاومت بیشتری دارد. مزیت دیگر این نوع سقف، هزینه مقرون به صرفه‌تری نسبت به نمونه‌های دیگر است.
- سقف کامپوزیت
این نوع سقف صرفاً برای سازه‌های فلزی مناسب است. اجزای آن شامل تیرهای برشی (پروفیل لانه‌زنبوری)، آرماتور، بتن و برشگیر است. چون سقف کامپوزیت نیازی به لایه‌برداری و شمع‌بندی ندارد، می‌توان چندین سقف را به طور همزمان بتن‌ریزی کرد. تنها باید مراقب باشید که ورق‌های قالب‌بندی و تخته‌های قالب را قبل از زمان مقرر باز نکنید.
- سقف عرشه فولادی
در سقف‌های عرشه فولادی، ورق‌های فولادی ذوزنقه‌ای به یکدیگر نزدیک قرار گرفته و نصب می‌شوند. سیم‌ها و نوارها به یکدیگر متصل می‌شوند تا سطح فولادی مرکب، که عرشه فولادی نامیده می‌شود، تشکیل شود. در نهایت، این سطح با استفاده از مقدار مناسبی از بتن پوشانده می‌شود. یکی از معایب راه‌اندازی سقف عرشه فولادی افزایش هزینه آهن و ورق‌های گالوانیزه مورد استفاده در ساخت این نوع سقف می‌باشد.
دلیل اصلی محبوبیت سازندگان و پیمانکاران ساختمانی نسبت به این نوع سقف، سرعت بالای اجرای آن است. اجزای تشکیل‌دهنده سقف عرشه فولادی شامل تیرهای جانبی، بست‌ها، ورق‌های گالوانیزه ذوزنقه‌ای، بتن و آرماتور حرارتی می‌باشد.
البته برخی از مهندسان آرماتور منحنی را در زیر بخش بتنی سقف (در داخل مجموعه عرشه فولادی) تعبیه می‌کنند. در این حالت، مهندس طراح از قرارگرفتن صفحه روکش فولادی به عنوان المان کششی مقطعی اجتناب می‌کند و ورق روکش فولادی را فقط به عنوان قالب در نظر می‌گیرد. یکی از دلایلی که از آن استقبال شده، بزرگ بودن سقف‌های عرشه فولادی و ایمنی خوب در هنگام ساخت است. از آنجایی که صفحات را جدا کرده و به سازه چسبانده اند (با استفاده از شناورها)، عرشه فولادی پهنایی ایجاد می‌کند که دارای سطح ایمنی بالا است و به تیم مدیریت اطمینان می‌دهد که کارهای ساختمانی را ادامه دهند.
- سقف دال بتنی
یکی دیگر از چارچوب‌های مهندسی رایج در صنعت ساخت و ساز در کشور ما، سقف دال بتنی است. یکی از مزایای اصلی این سقف، مقاومت در برابر فشار زیاد در هنگام وقوع زلزله و امکان اجرای سقف‌های بزرگ در ساختمان‌های تجاری و عمومی است. ضخامت سقف دال بتنی متغیر است و وابسته به تعداد طبقات و مقاومت مورد انتظار از سقف است.
این نوع سقف به دلیل وزن بالا و سرعت اجرای پایین و همچنین هزینه کمتر کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرد. اما برخی از مهندسان طراح به سقف دال بتنی بیشتر اعتقاد دارند و آن را در طراحی‌های خود استفاده می‌کنند. سیستم‌های سقف دال بتنی آرمه به عنوان ساختمان‌های مستقر در نیروگاه‌ها یا مراکز صنعتی بزرگ کاربرد دارند. اجزای تشکیل‌دهنده این سقف شامل آرماتور و بتن می‌باشد.
سقف دال بتنی اصولاً به دو دسته دال‌های یک‌طرفه و دوطرفه تقسیم می‌شود و تفاوت اصلی این دو نوع دال در درجه و جهت آرماتوربندی آنهاست. عاملی که دال یک‌طرفه را از دال دوطرفه متمایز می‌کند، نسبت ارتفاع به عرض دال است؛ بنابراین اگر نسبت طول دال به عرض کمتر از ۲ باشد، این دال به عنوان یک‌طرفه در نظر گرفته می شود، در غیر این صورت دوطرفه در نظر گرفته و بر اساس طراحی اجرا می‌شود. صفحه یک‌طرفه باید در جهت طولی و صفحه دوطرفه در هر دو جهت تنظیم شود. در سازه‌های بتنی، نقشه‌ها با ایجاد علامت‌های موقت با ایجاد فرم سازه‌ای بتن و سپس آرماتوربندی و ریخته‌گری در مکان‌های مناسب، ساخته می‌شوند. مهم است قالب‌ها را تا زمانی که بتن حداقل سفت نشده باز نکنید.
از دال‌ها به عنوان ساختمان‌های فلزی پیش‌ساخته نیز استفاده می‌شود، به این شکل که با اندازه‌گیری دقیق تیرهای موجود، دال‌های نواری در کارخانه در ابعاد مساوی ساخته و سپس به محل مورد نظر منتقل می‌شوند و در مکان معین نصب می‌شوند.
- سقف تیر دال (T-beam)
سقف تیر دال به نوعی سقف کامپوزیت شباهت دارد، با این تفاوت که تیرهای جانبی آن از بتن ساخته می‌شوند. این نوع سقف در اسکلت‌های فلزی به صورت پیش‌ساخته و در اسکلت‌های بتنی به صورت درجا ساخته و اجرا می‌شود. به ساختمان‌هایی با سقف تیر دال گاهاً به نام “T” هم اشاره می‌شود، چرا که شکل مقطع آن شبیه به دو حرف T انگلیسی مجاور یکدیگر است.
- سقف کوبیاکس
سقف کوبیاکس، یک نوع سقف جدید است که اخیراً در صنعت ساخت و ساز ایران معرفی شده است. این سقف از نظر ساختاری شبیه به کاشی دو طرفه است، اما دارای تفاوت‌هایی نیز می‌باشد. برای مثال، در ضخامت دال‌های توخالی، الگوهای سبکی قرار می‌دهند تا از پر شدن فضای میان بتن جلوگیری کنند.
در این سقف، از توپ‌های توخالی سبک استفاده می‌شود که وظیفه‌ی مشابهی انجام می‌دهند که بلوک‌های پرکننده در تیرها دارند. این توپ‌ها بین شبکه تقویت‌کننده (شبکه آرماتور) بالا و پایین قرار می‌گیرند. برای اینکه توپ‌ها به ترتیب و پشت سر هم قرار گیرند، آنها را در یک قفس فلزی ساخته‌شده به صورت خرپایی قرار می‌دهند و سپس در بین شبکه آرماتور بالا و پایین قرار می‌دهند. این توپ‌ها از پلی‌اتیلن بازیافتی تولید می‌شوند. متأسفانه سقف کوبیاکس به دلیل هزینه و زمان بالا، نتوانست جایگاه مناسبی در میان انواع سقف‌ها در ساخت و ساز ایران پیدا کند.
- سقف روفیکس
سقف روفیکس در واقع یک سقف مرکب است که به جای استفاده از چوب یا ورق (به عنوان قالب) از صفحات فلزی شبکه‌ای به نام روفیکس به عنوان قالب مقاوم در آن استفاده می‌کنند. روفیکس از ورق‌های گالوانیزه با ضخامت ۰٫۷ تا ۰٫۸ میلی‌متر ساخته شده است. توری روفیکس بتن خالص را به شدت نگه می‌دارد و به دلیل ترکیب سیمان و فولاد، مقاومت زیادی برای تحمل بار روی سقف دارد. فاصله بین تیرهای جانبی می‌تواند تا ۸۰ سانتی‌متر باشد، زیرا بیشتر از این اندازه ممکن است به ریزش روفیکس در هنگام بتن‌ریزی منجر شود. دو نکته مهم در ساخت سقف روفیکس: اول اینکه نسبت آب به بتن نباید خیلی زیاد باشد، یعنی بتن باید شل نباشد. دوم، از تجمع بتن در یک نقطه جلوگیری کنید، زیرا روفیکس ممکن است در اثر بارهای سنگین ترک بخورد یا شکسته شود. اجزای تشکیل‌دهنده این نوع سقف شامل آرماتور، روفیکس و بتن می‌باشد.
- سقف پیش تنیده
سقف پیش تنیده از جدیدترین نوع سقف‌ها است که به تازگی وارد صنعت ساختمان‌سازی در ایران شده است. در این نوع سقف، با استفاده از کابل‌ها و نحوه قرارگیری آنها بر روی دال‌های بتنی سقف، قبل از دست‌زدن به سازه، یک مقاومت فشاری اولیه در ناحیه کششی دال بتنی ایجاد می‌شود تا بعداً ترک نخورد. این روش به سازماندهی بار روی سقف و کاهش ابعاد آن کمک می‌کند (مثلاً آویز تیر را بردارید).
- سقف کرومیت
سقف تیرچه کرومیت، ماده‌ای مشابه تیرهای بتنی است، با این تفاوت که از تیرها و دنده‌های فولادی برش خورده، خم شده و مونتاژ تشکیل شده‌اند. مزیت اصلی این نوع سقف امکان ایجاد فضای بیشتر بین تیرهای جانبی برای قرار دادن اجزای پرکننده ارزانتر مانند بلوک‌های یونولیت، پلی‌استایرن، بتن‌سفالی و کاهش هزینه سقف است. نکته کلیدی برای فعال‌سازی سقف با تیرهای کرومیت رعایت فاصله اصلی تیرها و رابطه صحیح آنهاست تا سازه سقف ترک نخورد و تحت فشار قرار نگیرد.
- سقف وافل (Waffle Slab)
سقف‌های وافل سازه‌هایی به شکل گلدان هستند که نیازی به میلگرد ندارند، همانطور که تیرهای جانبی متصل به تیر اصلی با فاصله استاندارد از یکدیگر قرار دارند. از مزایای استفاده از سقف وافل در ساختمان‌های عمومی می‌توان به کاهش مصرف بتن اشاره کرد که به دنبال آن وزن سقف و ساختمان کاهش می‌یابد. این مزیت باعث تقویت ساختمان و افزایش استحکام سازه در طول زمان می‌شود.
مشخصات سقف وافل شامل استفاده از تیرهای جانبی که به صورت شبکه‌ای به تیر اصلی متصل می‌شوند و ایجاد فضای توخالی شبکه‌ای بین آنهاست. این فضاهای توخالی معمولاً به صورت مربع یا مستطیل شکل به نظر می‌رسند که مواد سازه‌ای اضافی را کاهش می‌دهند.
استفاده از سقف وافل می‌تواند برای کاهش وزن ساختمان و افزایش کارایی انرژی مفید باشد. همچنین به دلیل ساختار خود به عنوان یک نوع سقف کم مصرف‌تر، می‌تواند به بهره‌وری مواد و انرژی منجر شود.
